Stereotiplardan tashqari kuch: nima uchun tashxis emas, balki insonni ko‘rish muhim

Nogironligi bo‘lgan shaxslar, ayniqsa, ayollar duch keladigan stereotiplar ijtimoiy ongda chuqur ildiz otgan. Eng halokatli e’tiqodlardan biri nogironligi bo‘lgan shaxsni qobiliyatsiz, keraksiz va og‘ir deb hisoblashdir. Bu ko‘rsatmalar kuch, kurash va qadr-qimmatga to‘la butun hayotlarni ko‘rinmas qilib qo‘yadi. Hilola Mahmudova bunday noxolis qarashlar naqadar og‘riqli va tahqirli ekanining jonli isbotidir. Ishga qabul qilinayotganda yuzingga aytishadiki, sening eng ko‘p qo‘lingdan keladigan ish - hojatxonani tozalash, bu professional baho emas, balki ijtimoiy hukmdir.

Stereotiplarning muammosi shundaki, ular ishonchsizlik tizimini shakllantiradi, bunda inson shaxs sifatida ko‘rilish huquqidan mahrum bo‘ladi. Jamiyat ko‘pincha malaka va tajriba o‘rniga tashxis, yurish-turish, nutq yoki eshitish xususiyatlariga qaraydi. Bu odamlarni imkoniyatlardan mahrum qiladi, hafsalasini pir qiladi, yakkalanib qoladi. Stereotiplar nafaqat eshiklarni yopadi, balki kamsitish odatiy holga, qo‘llab-quvvatlash esa istisnoga aylanadigan muhitni shakllantiradi. Ular jismonan emas, balki axloqan mayib qiladilar.

Bu stereotiplarni yo‘q qilish uchun qonunlar yoki kvotalarni o‘zgartirishning o‘zi yetarli emas. Fikrlashni o‘zgartirish kerak. Nogironligi bo‘lgan shaxslar rahm-shafqatga muhtoj emas - ular hurmatga, teng imkoniyatga va o‘z mehnatlarining munosib baholanishiga muhtoj. Qabul qilish kichik narsalardan boshlanadi: hurmat bilan munosabatda bo‘lish, halol imkoniyatlar, "bu sen uchun emas" degan iboralardan voz kechish. Jamiyatda jismoniy imkoniyatlaridan qat’i nazar, har bir insonning qadr-qimmatini ko‘ra olish qobiliyatini tarbiyalash kerak.

Yechim - ta’limda, mediada, Hilola kabi hikoyalarda. Biz kamsitish haqida qanchalik ko‘p ochiq gapirsak, kuch va professionallik namunalarini ko‘rsak, xurofot devorlari shunchalik tez qulashni boshlaydi. Va qachonki har bir rahbar, o‘qituvchi, ota-ona yoki qo‘shni insonning tashxisiga emas, balki uning o‘ziga qaray boshlasa - ana shunda haqiqiy teng imkoniyatlar jamiyati haqida gapirish mumkin bo‘ladi.