Ahamiyat bergandirsiz, ba'zan kun xuddi tumanda bo'lgandek o'tadi: ijtimoiy tarmoqda yangiliklar lentasini "varaqlay" boshlaysiz yoki onlayn-o'yinlarni o'ynaysiz – va soatlar o'tganini bilmay qolasiz. Bugun internet xuddi taom va uyqu kabi hayotning odatiy qismiga aylandi. Lekin endi usiz yashay olmasangiz, nima qilish kerak? Keling, internet-qaramlik nima, uni qanday farqlaymiz va muhimi – hayotingizni egallashiga qanday to'sqinlik qilish haqida birgalikda bilib olamiz.
Internet-qaramlik nima?
Internet-qaramlik – bu siz bir kun ham onlayn bo'lmay yashay olmasligingiz. Ijtimoiy tarmoqlar, strimming platformalar, videoo'yinlar – bularning barchasi, magnit kabi sizni o'z domiga tortadi va sizga nazoratni qo'ldan boy berayotganingizdek tuyuladi. Har daqiqada telefoningizni tekshirasiz, real hayotdan uzilasiz va ma'lum daqiqada virtual olam haqiqiysidan muhim bo'lib qolganini anglaysiz. Mutaxassislar buni hayotingiz va sog'lig'ingizga salbiy ta'sir etishi mumkin bo'lgan qaramlik turi, deb hisoblaydi.
Internet-qaramlik belgilari
Internetga qaramlikni bir necha belgi orqali bilib olish mumkin. Ulardan ba'zilari quyidagilar:
Tarmoqsiz bezovtalik. Internetga kira olmasangiz yoki yaxshi ko'rgan o'yiningizni o'ynay olmaganda o'zingizni noqulay his qilasiz.
Ijtimoiy tarmoqlarning doimiy yangilanib turishi. Garchi u yerda hech bir muhim narsa bo'lmasa ham, lentada biror yangilik paydo bo'lmadimikin, degan o'yda uni tinmay tekshirib turasiz.
Muhim narsalar haqida unutasiz. O'qish, ish, do'stlar bilan uchrashuvlar – sizga onlayn bo'lish qiziqroq bo'lgani bois, bularning bari ikkinchi darajali bo'lib qoladi.
Uyqu bilan muammolar. Tun bo'yi tarmoqda qolib ketib, uyquga to'ymaysiz.
Internet-qaramlik turlari
Ijtimoiy tarmoqlarga qaramlik. Doimiy lenta yangilanishi va xabarlarni tekshirish zarurati mavjud Facebook, Instagram, Twitter va boshqa ijtimoiy tarmoqlardan haddan tashqari ko'p foydalanish real ijtimoiy aloqalarni uzishi va samaradorlikni tushirishi mumkin.
O'yinlarga qaramlik. MMORPGs (rolli komponentga ega ommaviy ko'p foydalanuvchilarga mo'ljallangan onlayn-o'yinlar) kabi onlayn-o'yinlarga muxlislik burchlar, o'qish yoki ishni e'tiborsiz qoldirishga olib kelishi mumkin.
Axboriy qaramlik. Internetda axborot va yangiliklarning chegarasiz iste'moli axborotga haddan to'yinganlik va stressga sabab bo'ladi.
Internet-shopingga qaramlik. Onlayn-xaridlar sezilarki moliyaviy yo'qotishlar va oilada haddan ziyod sarf-xarajatga oid nizolarga sabab bo'lgan taqdirda muammoga aylanishi mumkin.
Nega unday bo'ladi?
Sabablar turlicha bo'lishi mumkin. Masalan, ko'pchilikka internet zerikish, stress yoki muammolardan qochishga yordam beradi.
Ijtimoiy tarmoqlar ahamiyatlilik hissini beradi, layklar kayfiyatni ko'taradi, o'yinlar esa o'zini zo'r qahramon etib his qilishga imkon beradi. Lekin bularning bari sarob ekanini tushunish muhim. Virtual olam e'tiboringizni ushlab qolish uchun yaratilgan, va siz u yerda qancha ko'p vaqt o'tkazsangiz, u yerdan chiqishingiz shuncha qiyin bo'ladi.
Buning oqibati qanday?
Internetga mukkasdan ketish nafaqat ruhiyat bilan bog'liq muammolar, balki jismoniy salomatlikka xavf solishi mumkin. Ehtimol, e'tibor bergandirsiz, ekran qarshisida o'tkazilgan yillar natijasida ko'zlar yoki umurtqa og'riydi. Kompyuter yoki smartfon qarshisida doimiy o'tirish normal uyquga xalaqit beradi, charchoqni chaqirib, hatto depressiyaga sabab bo'lishi mumkin.
Bundan tashqari, internet-qaramlik do'stlar, yaqinlar va hatto o'zingiz bilan munosabatlarni buzishi mumkin.
Real uchrashuvlar va suhbatlar zerikarli tuyula boshlashi, barcha savollarni onlayn hal qilishga o'rganish esa – haqiqiy munosabatlarni qurish uchun yetarli bo'lmasligi mumkin.
Internet-qaramlikdan qaday halos bo'lish mumkin?
Quyida sizga internet tuzog'iga tushmasligingizga yordam beruvchi bir necha oddiy qadamlar taklif etilyapti:
1. Limitlar o'rnating. Masalan, ijtimoiy tarmoqlarda vaqtingizni kuniga 1-2 soatgacha cheklashga harakat qiling.
2. Real hayotda biror mashg'ulot bilan shug'ullaning. Sport, do'stlar bilan sayrlar, hobbi – bularning bari onlayn-olamdan chalg'ishga yordam beradi.
3. Telefonni "bezovta qilmaslik rejimini yoqing". Ayniqsa tunda, toki internet sizga tiniqib uxlashga halaqit bermasin.
4. Offlayn-muloqotni rivojlantiring. Do'stlar bilan uchrashing, yaqinlar bilan vaqt o'tkazing. Jonli muloqot har doim virtualdan yaxshi bo'lgan.
Internet – bu hayotni yengillashtiruvchi va yanada qiziqarli qila oladigan ajoyib vosita, biroq bu u sizni emas, aksincha siz uni boshqargan taqdirda bo'ladi. O'zingizga quloq soling, o'z odatlaringizga e'tiborli bo'ling va ekran tashqarisidagi hayot tarmoqdagidan ko'ra qiziqarli va yorqin bo'lishi mumkinligini unutmang.
Internetdan foydalanishning alternativ variantlarini istovchilar uchun Qlever platformasi tanqidiy tafakkurni rivojlantirish, o'qish ko'nikmalarini yaxshilash va dunyoqarashni kengaytirishga oid ko'plab interfaol o'yinlar va maqolalarni taklif etadi. Soatlarni ijtimoiy tarmoqlarni bemaqsad skrolling qilishga sarflash o'rniga vaqtni yangi mavzularni o'rganib manfaatli o'tkazish mumkin. Qlever – bu internetdagi vaqtingizni nafaqat yoqimli, balki foydali qilishning ajoyib usuli.