Aldawshılıq: háreketler algoritmi, eger jábirlengen bolsańız jaqınlardı eskertiń.

Aldawshılıq – bul zamanagóy ómirde keń tarqalǵan jınayatlardıń birinen esaplanadı. Texnologiyalar rawajlanıp atır, sonıń menen birge aldawshılıq sxemaları túrlenip, onıń kólemi artıp barmaqta. Tek ǵana aldawshılıqtıń qurbanına aylanǵanda qanday háreket etiw menen birge onıń qáwpi haqqında qalayınsha eskertiw kerekligin biliw kerek. Bul maqalada aldawshılıq penen duslasqanda háreket etiw algoritmi menen tanıstıramız, bul bolsa shıǵındı azaytadı hám aldaǵı shıǵınlardıń aldın aladı.

Ne islew kerek?

1. Aldawshılar menen baylanıstı toqtatıń.

2. Dálillerdi saqlap qoyıw: Xat jazısıw, xatlar menen tranzakciyanıń skrinshotların saqlap qoyıw kerek.

3. Qálegen finanslıq aktivlikti toqtatıń.

Bank esap betleri menen kartalarǵa kiriw imkaniyatın jabıń. Eger aldawshılarǵa bank esap betleri menen akkauntıńızdıń maǵlıwmatların berip qoyǵan bolsańız, tez arada bankińiz benen baylanısqa shıǵıń. Jaǵdaydı túsindiriń hám tez esap beti menen kartanı bloklap taslawdı sorań, bul nızamsız esapqa betine kiriwdiń aldın aladı. Tranzaciyanı tekserip kóriń. Esap betindegi eń sońǵı operaciyanı kóriń hám bankti qálegen gúmanlı yaki nızamsız tranzaciya haqqında eskertiń.

  4. Paroldi ózgertip taslań

  Barlıq onlayn akkauntlarınıń parolların ózgertip taslań. Eń áhmiyetlileri bank, pochta yaki sociallıq tarmaq parollarınan baslań. Hár bir akkaunt ushın qıyın hám unikal paroldi jaratıń. Eki faktorlı autentifikaciyanı isle salıń. Bul siziń mobil qurılmadan dálillewdi talap etetuǵın qosımsha qorǵawdı jaratadı.

  5. Óz qurılmańızdı qorǵań.

  Óz qurılmańızdı zıyanlı baǵdarlamalar bar yaki joq ekenligin tekserip kóriń. Kompyuter, smartfon yaki planshetti skanerlew ushın isenimli antivirus baǵdarlamasınan paydalanıń. Baǵdarlamalardı tez-tez jańalap turıń. Qurılmadaǵı barlıq operaciyalıq sistemalar menen baǵdarlamalardıń sońǵı versiyasına almasqanlıǵına isenimli bolıń.

  6. Tiyisli shólkemlerdi eskertip qoyıń.

  Jergilikli policiya bólimine xabarlasıp, aldawshılıq bolǵanlıǵı boyınsha arza beriń. Bul siz benen bolǵan halattıń rásmiy túrde jazıp alınıwına tiykar boladı. Aldawshılıq bolǵan platformalardı eskertiń. Mısalı, internet-dúkan saytı yaki sociallıq tarmaqta bolǵan bolsa, olardıń qollap-quwatlaw xızmeti menen baylanısıń.

  Jaqınlarıńız da aldawshılıq qurbanına aylanıp qalmawı ushın olardı qalayınsha eskertemiz?

  Jaqınlarıńızdı aldawshılıq haqqında eskertiw ushın eń aldı menen aldawshılıqtıń mazmunın túsindiriw kerek: internet aldawshılar kimler, ol qalay boladı hám onıń nátiyjesi qanday bolatuǵınlıǵın túsindiriń.

  - jańalıq yaki jeke tájiriybeden kelip shıqqan halda aldawshılıq jábirkeshine aylanıp qalmaw ushın real mısallar menen bólisiń,

  - Kiberqáwipsizlik qaǵıydaların úyretiń, qosımsha qáwipli siltemeler menen biytanıslardan xatlardı ashpawdı úyretiń.

  - Antivirus baǵdarlamaları ornatıp hám eki faktorlı autentificiyanı qosıp qurılmanıń qorǵanıwın qosıń.

  - Jaqınlarıńız itibarlı hám barlıq halatlardan xabardar bolıp barıwı ushın aldawshılıq boyınsha jańalıqlar menen qáwip-qáter haqqında turaqlı túrde úyretip barıń.

  Aldawshılıq zamanagóy ómirde eń jaman qáwiplerdiń birine aylanbaqta, lekin bilim hám sergeklik qáwipti tómenletiwi múmkin. Tek ǵana jábirlengen waqıtta háreket etiw emes, al óz jaqınlarıńızdı qáwip-qáter haqqında aktiv túrde eskertip turıw kerek.